Terroryzm medialny
to określenie ilustrujące związek pomiędzy mediami a terroryzmem, który w ostatnich dekadach staje się coraz bardziej znaczący. Wynika on z tego, że komunikacja leży u podstaw terroryzmu. Głównym osiągnięciem terrorystów nie jest samo zabijanie tysięcy ludzi, ale raczej przerażanie milionów za sprawą relacji medialnych i zdjęć obrazujących konsekwencje ataków terrorystów, i tym wpływanie na ich decyzje dotyczące zmian sposobu życia. Zmiany, jakie zaszły w obszarze mediów, a w szczególności globalny zasięg, jaki osiągnęły, sprawiają, że rozpowszechnianie wiadomości o zamachu przysparza ich sprawcom popularności.
Medialny charakter działań terrorystów wynika z kluczowej roli mediów, jaką terroryści im przypisują: przyciągania uwagi i szerzenia formułowanego przesłania. W tym kontekście terroryzm może być traktowany jako strategia komunikacyjna terrorystów, a media mogą być uważane za współsprawców działań terrorystycznych lub nawet – dostarczając terrorystom niezbędnego rozgłosu – za ich najlepszych sprzymierzeńców. Bez silnego rezonansu medialnego wpływ ataku terrorystycznego na otaczającą rzeczywistość byłby prawdopodobnie ograniczony, dotykając swoimi konsekwencjami jedynie bezpośrednie ofiary ataku, nie dotarłby zaś do szerszej grupy docelowej. Jedynie działania terrorystyczne, które dają rozgłos, wywołują emocję i oburzenie na znaczną skalę, pozwalają uzyskać terrorystom swoistą dźwignię odziaływania. Dzięki mediom siła, znaczenie, rola i skala zamachu terrorystycznego są wielokrotnie większe, niż gdyby zamach był wydarzeniem pozbawionym medialnego rozgłosu. Jeśli celem terrorystów jest przeprowadzenie fundamentalnej zmiany politycznej, wówczas konsekwencje działania tej dźwigni mają kluczowy charakter. Jednocześnie terroryści dostarczają mediom emocjonalnych, ekscytujących wiadomości i krwawych obrazów, które pomagają mediom w sprzedaży produktu medialnego, zwiększają oglądalność, cytowalność, co przekłada się na zyski z reklam. Media i terroryści odnoszą tym samym obopólne korzyści, a związek terroryzmu z mediami niektórzy badacze określają jako symbiotyczny.
Na rozwój terroryzmu medialnego wpływ ma zarówno zmiana celów i metod działań terrorystów, jak i dynamiczny rozwój mediów. Za sprawą relacji na żywo dostępnych w telewizji, internecie i innych sieciowych technologii informatycznych terroryzm może być odbierany wszędzie w czasie rzeczywistym. Temat terroryzmu przybrał charakter ikoniczny, jest nierzadko fetyszyzowany, a ponadto należy do grupy zagadnień przyciągających uwagę ze względów czysto wizualnych. Jeśli przyjąć, że uwaga, jaką otrzymuje dane wydarzenie informacyjne, jest wprost proporcjonalna do ilości materiału audiowizualnego, który zawiera, to wówczas relacjonowanie terroryzmu można uznać za plasujące się niezwykle wysoko. Przez ostatnie dekady telewizja niezwykle dynamicznie się rozwijała, przede wszystkim dzięki nowym możliwościom technologicznym. Dla odbiorców ruchomy obraz przesądza o atrakcyjności telewizji i staje się bezkonkurencyjny w porównaniu z radiem czy prasą. Wydarzenia z 11 września 2001 r. odegrały ważną rolę w uświadomieniu zarówno mediom, jak i odbiorcom oraz samym terrorystom, jaką rolę odgrywa natychmiastowe relacjonowanie wydarzeń w telewizji, która uznawana jest za najbardziej globalne medium, wykorzystujące swoją zdolność do przekraczania barier językowych i geograficznych.
Także terroryści doskonale rozumieją znaczenie mediów w osiąganiu celów propagandowych, co pozostaje wyraźnie widoczne w doborze metod działania, skupionym na tym, by informacje o celach i poczynaniach terrorystów były ciągle obecne w telewizji. Przejawem tego typu dążeń jest wysyłanie nagrań czy przesyłanie wiadomości do mediów w celu uzyskania rozgłosu i wysiłki podejmowane na rzecz nawiązania bliskich relacji z mediami. Najnowsze osiągnięcia technologiczne w dziedzinie informacji i komunikacji zmieniły zatem charakter działań terrorystycznych. Bronią są już nie tylko pistolety i bomby, ale także minikamery i taśmy wideo, zestawy do edycji materiału dźwiękowego i filmowego pozwalające na wyprodukowanie profesjonalnego nagrania na płycie CD lub DVD. Telewizja w wielu przypadkach natychmiast podaje sensacyjne wydarzenia, wykorzystując takie materiały w celu zwiększenia swojej widowni. Incydenty o długotrwałym znaczeniu, takie jak zamachy bombowe, porwania czy materiały o sytuacji zakładników, stanowią niekończące się źródło sensacyjnych i atrakcyjnych wizualnie materiałów zwiększających liczbę odbiorców.
Symbiotyczny związek między terroryzmem a mediami powoduje szczególne postrzeganie terroryzmu jako egzystencjalnego zagrożenia dla bezpieczeństwa państw zachodnich, co możliwe jest dzięki szerokiej obecności tej problematyki w mediach. W konsekwencji terroryzm staje się słowem kluczem kojarzącym się z niekontrolowanymi zagrożeniami. Ocena ta jest m.in. konsekwencją wpływu, jaki mają reakcje polityczne i społeczne na terroryzm, oraz rangi doniesień medialnych na ten temat. Według części badaczy nadmiernie częste relacje mediów na temat terroryzmu w krajach zachodnich można przeciwstawić niedostatecznemu informowaniu o działalności terrorystycznej w innych częściach świata, w których dochodzi do większości ataków terrorystycznych. W rzeczywistości 75% światowych ataków terrorystycznych przeprowadza się tylko w pięciu krajach: Nigerii, Syrii, Afganistanie, Pakistanie i Iraku.
M. Elshimi, Thinking about the symbiotic relationship between the Media and Terrorism, „Policy Brief” 2018, May PB-18/12; M.Z. Iqbal, Terrorism in the Backyard: Coverage of London Attacks, 2005 by the British TV News Channels, „Journal of Broadcasting & Electronic Media” 2017, vol. 61, is. 2; M.Z. Iqbal, The media–terrorism symbiosis: A case study of Mumbai attacks, 2008, „Asian Journal of Communication” 2015, vol. 25; R. Klepka, Terroryzm medialny, [w:] Vademecum bezpieczeństwa, O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć (red.), Libron, Kraków 2018; M. Lakomy, Demokracja 2.0. Interakcja polityczna w nowych mediach, Agademia Ingnatianum Wydawnictwo WAM, Kraków 2013; B.L. Nacos, Mass-mediated terrorism: The central role of the media in terrorism and counterterrorism, Rowman & Littlefield, New York 2007; P. Seib, D.M. Janbek, Global Terrorism and New Media: The post-Al Qaeda generation, Routledge, Taylor & Francis Group, London–New York 2011; A. Spencer, The Tabloid Terrorist: The Predicative Construction of New Terrorism in the Media, Palgrave Macmillan, Houndmills, Basingstoke, Hampshire 2010.